Albert Hagenaars over de Nederlandse vertaling van een deel van The Old Charges
Harry G. de Vries kwam ik voor het eerst tegen, als naam, toen ik begin 2004 voor De Haagsche Courant z’n vertaling moest recenseren van een selectie van gedichten van Philip Larkin. De kwaliteit van deze omzetting maakte dat ik besloot De Vries in de gaten te houden. Vooral daarom las ik regelmatig gedichten van hem in diverse digitale Amerikaanse en Britse media. Stuk voor stuk bewijzen die, zonder tussenkomst van het Nederlands in de taal van zijn voorkeur ontstaan (hij studeerde Engels), dat hij niet alleen bekwaam met klankovereenkomst omgaat maar ook een opvallend zuiver gevoel voor ritme heeft.
Nu vond zijn vertaling van
Constituciones artis gemetrie secundum Euclyde: a poem on the craft of Masonry een plek op m’n taaltafel, in het Nederlands minder plechtstatig Het Regiusgedicht getiteld. Het betreft een tweetalige uitgave van bijna 800 regels over de principes van de Vrijmetselarij. De Vries is trouwens zelf een ‘freemason’ of ‘broeder’ van deze eeuwenoude organisatie, die uit een groot aantal zogenoemde loges bestaat.
De brontekst is in het Middelengels neergelegd, de fase van onze buurtaal die tussen de Normandische invasie van 1066 en de 16e eeuw werd gebezigd. De Vries schreef -bepaald geen luxe- een uitgebreide introductie voor het boek, waarin hij onder meer betoogt dat deze oudere versie van het Engels meer raakvlakken met het Nederlands kent dan de hedendaagse variant.
Gelukkig staan de talen per onderdeel van het werk naast elkaar. Het is ronduit fascinerend om ze te vergelijken en te ervaren welke hindernissen De Vries had te overwinnen. Met voldoende concentratie kun je met hem méépuzzelen. Maar zelfs bij een vluchtige lezing al stel je vast hoezeer hij erin geslaagd is om én een soepel weergegeven Nederlandse versie af te leveren, én het patina te respecteren (met archaïstisch aandoende woorden als ‘ambachtsman’, ‘blaam’, ‘gezel’, ‘getrouw’, ‘gewis’, ‘meesterkring’ en ‘spijs’) én helder informatie over het ambacht door te geven én je zodanig te prikkelen dat je al gauw Wikipedia of een andere zoekmachine opent voor meer achtergrondinformatie.
Om een staalkaart van zijn arbeid en uitdagingen te geven, volgt tot slot van deze summiere bespreking onderstaand fragment: het
ARTICULUS NONUS:
The nynthe artycul schewet ful welle,
That the mayster be both wyse and felle;
That no werke he undurtake,
But he conne bothe hyt ende and make;
And that hyt be to the lordes profyt also,
And to hys craft, whersever he go;
And that the grond be wel y-take,
That hyt nowther fle ny grake.
NEGENDE ARTIKEL
Het negende artikel toont helder en gewis
dat de Meester zowel wijs als daadkrachtig is.
Hij moet zich niet verbinden aan taken
die hij niet uit kan voeren of af kan maken.
En laten zien dat hij voor het ambacht staat
en zijn heer dient, waar hij ook gaat.
En dat de bouwplaats goed wordt voorbereid
opdat de grond daar niet beweegt of opensplijt.
Ik wil er nog aan toevoegen dat de opmaker van het binnenwerk, kunstenaar Arie Jekel, met het idee op de proppen kwam om elke hoofdletter plus enkele andere details op de kleur rood te trakteren; een kleine ingreep met een groot effect!
Hoewel de tekst niet bedoeld is als een literair kunstwerk in de zin die wij eraan geven -hij was tenslotte allereerst gericht op een vorm van onderricht (die echter wel op schoonheid, wijsheid en kracht diende te berusten, om maar enkele uitgangspunten van de vrijmetselaars te noemen)- bevestigt deze opfrisbeurt niet alleen de historische waarde maar vordert hij ook een muzikale en daarmee een esthetische, die, als we de begeleidende tekst mogen geloven, ook latere Engelse hertalingen in de schaduw zet, al was het maar omdat die “rijm en ritme ontberen”.
Ondergetekende slaat alvast graag de tussenstap van dat geloven over!
Albert Hagenaars, juli 2023
HET REGIUSGEDICHT; Anoniem (ca 1425); Vertaling en inleiding Harry de Vries; Uitgeverij FAMA; Rijswijk 2022; 148 pagina’s; Prijs € 35,95; ISBN 978-90-72032-49-2.
Zie ook:
www.alberthagenaars.nl
Frozen Poets - Beelden, graven en andere sporen van dichters
Nederlandstalige gedichten in Indonesische vertaling
Geen opmerkingen:
Een reactie posten